Podsećanje: Stojan Stiv Tešić (29. septembar 1942.- 1. jul 1996.)

Na današnji datum, 29. septembra 1942., u Užicu je rođen jedini srpski dobitnik Oskara, Stojan Stiv Tešić. U Ameriku se preselio sa kada je imao 14 godina, a porodcica Teišić: majka Gospava i sestra Nađa, otac Radiša koji kao nedićevac emitgrirao prvo u Englesku a potom u Ameriku,  našli su dom u istočnom Čikagu, Indijana. Tešić je diplomirao ruski jezik na Univerzitetu Indijana 1965., a studentski dani obeleženi su članstvom u “Fi Kapa Psi” bratstvu. Magistrirao je dve godina kasnije, i potom upisao doktorske studije, ali je napustio ovaj put u karijeri da bi se posvetio pisanju.

Pored filma Četiri prijatelja, inspirisan biciklističkom trkom u kojoj je Tešić pobedio sa studentskim timom, autor je scenarija po kojima su snimljeni  filmovi Svedok, Svet po Garpu, Američki letači i Eleni.

Za film Četiri prijatelja nagrađen je Oskarom za originalni scenario, a nagrada mu je uručena na ceremoniji , 14. aprila 1980.

„Ne postoji ništa što volim više od pisanja. Dobiti nagradu jer radiš nešto što voliš, čini se kao luksuz koji nikad nisam očekivao“- rekao je Tešić zahvaljujući se Američkoj filmskoj akademiji na ovom priznanju.

Tešićeve drame izvođene su u Njujorku, Los Anđelesu i Čikagu, u Skandinaviji, Holandiji, Engleskoj i Rusiji. Na srpskom jeziku je prevedeno samo pet njegovih drama, a prva od njih – Na otvorenom drumu, koju je prevela Merima Isaković Mijušković, objavljena je 1994.

Dugo godina zaboravljen u srpskoj javnosti, pažnju je dobio tek početkom 20. veka, a užički književnik i novinar, Zoran  Jeremić, 2008. godine je objavio knjigu koja se bavi njegovim životom, kao i tri drame: Brzina teme, Povratak na početak, Umetnost i dokolica.  Sedam godina kasnije u užičkom časopisu za kulturu i umetnost,  Međaj,objavljena je drama Nahrani zver.

Njegova prva drama izvedena u Srbiji je Kako prebroditi sve  i to u Pozorištu na Terazijama 1986., a  režirao ju je Radoslav Dorić. Drama Na otvorenom drumu, u režiji Merime Isaković, izvedena je 1994. u Domu omladine u Beogradu, ali i 2004. u Bitef teatru, u režiji Koste Ristića u Bitef teatru.

Užički reditelj, Branko Popović, je 2006. godine, povodom 20 godna Tešićeve smrti postavio dramu Brzna tame u Zvezdara teatru, a užičko pozorište izvelo je Umetnost i dokolicu koju je režirao Nemanja Ranković.

Tešić je napisao i dva romana – Summer Crossing i Karu, od kojih je Karu izdala Narodna biblioteka Užice, tokom 2017. kada je i realizovana izložba: Stojan Stiv Tešić: Užičanin iz Amerike.

Umro je u 53. godini, 1. jula 1996.

M.N.